Wszystko co chciałbyś wiedzieć na temat odwróconej hipoteki

Kontakt

Odwrócona Hipoteka
Tel: +48 537-165-162

biuro@odwroconahipoteka.pl

Formularz

Uzasadnienie i OSR Rządowego projektu ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym z 12 maja 2014r.

Poniżej przedstawiamy Uzasadnienie Rządowego projektu ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym z dnia 12 maja 2014r., wraz z Oceną Skutków Regulacji niniejszego projektu – autor Ministerstwo Finansów.

 Uzasadnienie

 

Projektowana ustawa ma na celu stworzenie rozwiązań prawnych, dzięki którym możliwa będzie monetyzacja kapitału zakumulowanego w nieruchomościach w ramach usługi odwróconego kredytu hipotecznego świadczonej przez instytucje zaufania publicznego podlegające szczególnym regulacjom.

Wydłużanie się przeciętnego dalszego trwania życia, jak również niski poziom świadczeń emerytalnych zmusza osoby starsze do poszukiwania dodatkowych źródeł dochodów. Wiele z nich chce czerpać dodatkowe środki finansowe z posiadanych zasobów majątkowych, w szczególności z własnej nieruchomości.

Jednym z instrumentów umożliwiających przekształcenie niepłynnego kapitału zakumulowanego w nieruchomościach w płynne środki finansowe jest funkcjonująca na świecie usługa finansowa – odwrócony kredyt hipoteczny, który jest zaliczany do kategorii tzw. usług equity release. Usługi equity release są świadczone w dwóch modelach – w modelu kredytowym (ang. reverse mortgage) oraz w modelu sprzedażowym (ang. home reversion). Model sprzedażowy polega na przeniesieniu prawa do nieruchomości na nabywcę z jednoczesnym ustanowieniem na rzecz zbywcy prawa dożywotniego zamieszkiwania w nieruchomości. Model kredytowy, zwany odwróconym kredytem hipotecznym, jest rodzajem kredytu zabezpieczonego hipoteką na nieruchomości, którego spłata jest odroczona do określonego momentu po śmierci kredytobiorcy i następuje zasadniczo z kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości, na której ustanowiono zabezpieczenie. Podstawową cechą odróżniającą model sprzedażowy od modelu kredytowego jest moment przeniesienia prawa do nieruchomości na świadczeniodawcę oraz sposób zabezpieczenia interesów spadkobierców zbywcy nieruchomości. W modelu sprzedażowym prawo do nieruchomości przechodzi na nabywcę z chwilą zawarcia umowy. Zasadniczo różny jest też okres wypłacania świadczeń. Tylko w przypadku modelu sprzedażowego środki finansowe wypłacane są do dnia śmierci zbywcy nieruchomości.

W praktyce światowej obydwa wymienione modele funkcjonują paralelnie. Należy przy tym zauważyć, że model sprzedażowy w większości krajów nie podlega szczególnym regulacjom i jest oferowany na podstawie przepisów prawa cywilnego lub prawa umów. Wyjątkiem jest Wielka Brytania i Irlandia, gdzie umowy dożywocia są regulowane przepisami szczegółowymi i poddane kontroli ze strony nadzoru finansowego. Natomiast model kredytowy poddany jest na ogół pewnym restrykcjom prawnym ze względu na znaczną różnicę w czasie między zawarciem umowy i udostępnieniem środków a przeniesieniem prawa do nieruchomości. Najbardziej rozwiniętym rynkiem odwróconych kredytów hipotecznych jest rynek Stanów Zjednoczonych, a także rynek Wielkiej Brytanii, ale odwrócony kredyt hipoteczny oferowany jest również w innych krajach Europy (m.in. Francja, Niemcy, Węgry, Włochy, Hiszpania, Szwecja) i świata (m.in. Australia, Indie), gdzie podlega regulacjom krajowym.

W Polsce usługi equity release są oferowane wyłącznie w modelu sprzedażowym i są kształtowane w oparciu o postanowienia art. 903 i art. 906 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121), zwanej dalej „Kodeksem cywilnym”, regulujące instytucję renty, lub o postanowienia art. 908 Kodeksu cywilnego, który reguluje umowę dożywocia. Należy przy tym zauważyć, że podmioty oferujące usługi w modelu sprzedażowym używają dla określenia swoich usług sformułowania „odwrócona hipoteka”, jednakże nie należy umów tego rodzaju utożsamiać z usługą odwróconego kredytu hipotecznego.

Oferowanie usług equity release w modelu kredytowym obecnie ograniczają bariery, głównie o charakterze prawnym. Istniejące bariery utrudniają dochodzenie roszczeń przez kredytodawców po śmierci kredytobiorcy. Zgodnie z art. 75 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2013 r. poz. 707, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o księgach wieczystych i hipotece”, zaspokojenie wierzyciela hipotecznego z nieruchomości następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym. Ponadto, zgodnie z art. 97 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2012 r. poz. 1376, z późn. zm.), zwanej dalej „Prawem bankowym”, bankowy tytuł egzekucyjny może być podstawą egzekucji prowadzonej wyłącznie przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonywała czynności bankowej i złożyła pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji. Wyjątek od powyższej zasady stanowi art. 98 ust. 1 Prawa bankowego, zgodnie z którym bankowy tytuł egzekucyjny może być podstawą egzekucji przeciwko osobie trzeciej, gdy osoba ta przejmie dług.

Celem projektowanej ustawy jest więc wprowadzenie mechanizmów umożliwiających kredytodawcom działającym na polskim rynku oferowanie odwróconych kredytów hipotecznych, w tym, w szczególności zapewnienie mechanizmów skutecznego dochodzenia ich roszczeń. Jednocześnie projekt ma na celu stworzenie odpowiedniego zakresu ochrony kredytobiorców, przez wprowadzenie szczególnych rozwiązań prawnych, takich jak na przykład nałożenie na kredytodawcę obowiązku informacyjnego poprzedzającego zawarcie umowy odwróconego kredytu hipotecznego, umożliwienie kredytobiorcy odstąpienie od umowy, zagwarantowanie prawa do przedterminowej bezpłatnej spłaty kredytu oraz ograniczenie możliwości wypowiedzenia umowy przez kredytodawcę do ściśle określonych sytuacji. Ponadto, mając na uwadze tradycyjny sposób postrzegania nieruchomości w Polsce, jako efektu życiowego dorobku oraz przedmiotu dziedziczenia, istotne jest zapewnienie spadkobiercom kredytobiorcy możliwości dokonania spłaty kredytu i zachowania prawa do nieruchomości lub otrzymania różnicy wynikającej z rozliczenia odwróconego kredytu hipotecznego.

Realizacja powyższych celów nie mogłaby zostać osiągnięta przez zastosowanie innych środków, tj. środków o charakterze ekonomicznym, zmianę sposobu wykładni obowiązujących przepisów, wydanie aktu normatywnego wykonawczego. Jednocześnie wskazać należy, że rozważana była możliwość wprowadzenia zaproponowanych regulacji dotyczących odwróconego kredytu hipotecznego do Prawa bankowego. Ostatecznie, z uwagi na fakt, iż problematyka odwróconego kredytu hipotecznego, obejmuje kwestie z różnych dziedzin prawa, a beneficjentami projektowanej usługi finansowej będą z założenia głównie osoby starsze, została podjęta decyzja o opracowaniu odrębnego aktu prawnego, który w kompleksowy sposób będzie regulował instytucję odwróconego kredytu hipotecznego.

Projektowana ustawa określa zasady i tryb zawierania umowy odwróconego kredytu hipotecznego, prawa i obowiązki stron umowy oraz zasady rozliczenia zobowiązań wynikających z tej umowy (art. 1 projektu).

Po wejściu w życie projektowanej ustawy w obrocie prawnym pojawi się nowy typ umowy nazwanej, tj. umowy odwróconego kredytu hipotecznego. Umowa ta będzie stanowić szczególnego rodzaju umowę kredytu, na mocy której kredytodawca będzie mógł udostępnić kredytobiorcy na czas nieoznaczony określoną sumę środków pieniężnych, których spłata nastąpi dopiero po śmierci kredytobiorcy, w zamian za ustanowienie przez kredytobiorcę zabezpieczenia spłaty tej sumy wraz z należnymi odsetkami oraz innymi kosztami na nieruchomości będącej jego własnością lub przysługujących mu spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, lub prawie użytkowania wieczystego (art. 4 ust. 1 projektu). Tym samym osoby będące właścicielami nieruchomości lub którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu lub prawo użytkowania wieczystego będą mogły „odmrozić” kapitał zakumulowany w posiadanych nieruchomościach i pozyskać dodatkowe środki finansowe.

Obecnie brak jest regulacji, które dotyczyłyby tego rodzaju umowy. Wprawdzie obowiązujące przepisy definiują umowę kredytu (Prawo bankowe) oraz umowę pożyczki (Kodeks cywilny), niemniej jednak w przypadku każdej z tych umów do spłaty udostępnionych środków pieniężnych zobowiązany jest kredytobiorca. Natomiast istotą umowy odwróconego kredytu hipotecznego jest zwrot udostępnionych kredytobiorcy środków pieniężnych przez jego spadkobierców. Oznacza to, że rozliczanie umowy odwróconego kredytu hipotecznego będzie odbywać się, co do zasady, z innym podmiotem niż ten, który taką umowę zawarł.

Umowa odwróconego kredytu hipotecznego charakteryzuje się ponadto tym, że prawo do nieruchomości zostaje przeniesione na kredytodawcę dopiero po śmierci kredytobiorcy. Zabezpieczenie transakcji stanowi hipoteka ustanowiona na nieruchomości lub na określonym prawie do nieruchomości. Po śmierci kredytobiorcy jego spadkobiercy mogą podjąć decyzję o dokonaniu spłaty kredytu i zachowaniu prawa do nieruchomości lub o przeniesieniu prawa do nieruchomości na kredytodawcę. Jednocześnie należy podkreślić, że nawet w przypadku przeniesienia prawa do nieruchomości na kredytodawcę spadkobiercom jest przekazywana kwota stanowiąca różnicę między wartością roszczenia kredytodawcy a wartością nieruchomości, o ile różnica ta jest dodatnia. Jeżeli natomiast kredytobiorca nie ma spadkobierców, nadwyżka ze sprzedaży nieruchomości zostanie przekazana, zgodnie z przepisami prawa spadkowego, na rzecz gminy lub Skarbu Państwa.

Do oferowania umów odwróconego kredytu hipotecznego uprawnione będą banki, oddziały banków zagranicznych, oddziały instytucji kredytowych oraz instytucje kredytowe prowadzące działalność transgraniczną, o których mowa w Prawie bankowym (w projekcie, w celu zwiększenia czytelności przepisów, zastosowano skrót „bank” na wspólne określenie wszystkich wyżej wymienionych podmiotów (art. 2 ust. 2 projektu)).

Ograniczenie katalogu podmiotów uprawnionych do oferowania umów odwróconego kredytu hipotecznego podyktowane jest potrzebą zapewnienia pewności i bezpieczeństwa kredytobiorcom, którymi z założenia mają być głównie osoby starsze. Banki są bowiem nie tylko odpowiednio wyposażone „kapitałowo” do prowadzenia tego rodzaju działalności (zapewnienie ciągłości realizacji świadczeń), ale podlegają też nadzorowi odpowiednich organów państwowych (w Polsce nadzorowi sprawowanemu przez Komisję Nadzoru Finansowego). Drugą stroną umowy o odwrócony kredyt hipoteczny będą osoby fizyczne, które posiadają prawo własności nieruchomości lub którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, lub prawo użytkowania wieczystego. Kredytobiorcą będzie mogła być również osoba fizyczna będąca współwłaścicielem nieruchomości lub osoba, której przysługuje udział w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu lub w prawie użytkowania wieczystego (art. 4 ust. 2 projektu). Takie określenie katalogu kredytobiorców implikuje nie tylko definicja umowy odwróconego kredytu wraz z postanowieniami art. 5 ust. 1 projektu, ale również postanowienia ustawy o księgach wieczystych i hipotece (art. 65 tej ustawy). W projekcie nie określa się natomiast rodzajów nieruchomości, pod względem ich przeznaczenia i sposobu użytkowania, na których bank będzie mógł ustanowić hipotekę zabezpieczającą spłatę odwróconego kredytu hipotecznego (może to zatem być zarówno budynek, lokal mieszkalny, jak i nieruchomość gruntowa). Oceny, czy dana nieruchomość w przyszłości daje gwarancję odzyskania zaangażowanej kwoty kredytu wraz z odsetkami, będzie każdorazowo dokonywać bank.

Obok zabezpieczenia hipotecznego bankowi będzie przysługiwało, przez ujawnienie w księdze wieczystej, roszczenie o przeniesienie na bank prawa przysługującego kredytobiorcy do nieruchomości. Umożliwi to bankowi przejęcie nieruchomości, w innym trybie niż egzekucja, w sytuacji, kiedy spadkobiercy kredytobiorcy nie dokonają spłaty odwróconego kredytu hipotecznego. Tym samym intencją projektodawcy jest stworzenie rozwiązania, które umożliwi szybkie i „pełne” zaspokojenie roszczeń banku. W związku z tym, że w ten sposób w wyższym stopniu niż poprzez prowadzenie postępowania egzekucyjnego będą zaspakajane roszczenia banku z tytułu udzielonego kredytu, wzrośnie także niewątpliwie skłonność banków do udzielenia wyższych kwot kredytu w stosunku do wartości prawa do nieruchomości niż w przypadku braku w ustawie takiego instrumentu, jak wskazane wyżej roszczenie.

Warto podkreślić, że bank nie będzie mógł ustanowić innych zabezpieczeń swoich wierzytelności wynikających z umowy odwróconego kredytu hipotecznego niż te, które zostały wskazane w ustawie (art. 5 ust. 1 projektu). Zastrzeżono również, że bank nie będzie mógł uzależnić zawarcia umowy odwróconego kredytu hipotecznego od zawarcia innych umów z wyjątkiem umowy ubezpieczenia od zdarzeń losowych nieruchomości lub lokalu, do którego kredytobiorcy przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (art. 5 ust. 3 projektu).

Wysokość udostępnionych na podstawie umowy odwróconego kredytu hipotecznego środków pieniężnych (kwoty kredytu) będzie ustalana w oparciu o  wartość rynkową nieruchomości będącej własnością kredytobiorcy lub do której kredytobiorcy przysługuje użytkowanie wieczyste, lub lokalu, do którego kredytobiorcy przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, na których kredytobiorca ustanowi zabezpieczenie odwróconego kredytu hipotecznego. Wartość rynkowa nieruchomości lub lokalu będzie szacowana przez rzeczoznawcę majątkowego zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (art. 6 projektu). Obowiązek dokonania wyceny  przez uprawnionego rzeczoznawcę majątkowego ma zapewnić potencjalnemu kredytobiorcy wiarygodną i rzetelną informację o wartości posiadanej nieruchomości lub prawa, a tym samym pozwoli zweryfikować wysokość zaproponowanej kwoty odwróconego kredytu hipotecznego. W projekcie nie zostało wskazane, która ze stron umowy odwróconego kredytu hipotecznego będzie ponosić koszty szacowania nieruchomości lub lokalu. Kwestia ta została pozostawiona stronom do rozstrzygnięcia w samej umowie odwróconego kredytu hipotecznego, która wyraźnie powinna wskazywać stronę zobowiązaną do poniesienia kosztu wyceny. Środki pieniężne przyznane na podstawie umowy odwróconego kredytu hipotecznego bank oddaje kredytobiorcy do dyspozycji bezterminowo, ale ich wypłata będzie dokonywana przez okres ustalony w umowie. Oznacza to, że środki te nie muszą być udostępniane dożywotnio. Zgodnie z art. 7 ust. 1 projektu wypłata kwoty odwróconego kredytu hipotecznego następuje jednorazowo albo w ratach. Wybór sposobu postawienia środków do dyspozycji kredytobiorcy będzie uzgadniany między stronami umowy. Wypłata do dnia śmierci nastąpi więc tylko w przypadku, gdy śmierć kredytobiorcy nastąpi przed terminem wypłaty wszystkich środków, wskazanym w umowie odwróconego kredytu hipotecznego. Wskazać przy tym należy, że jeżeli umowa odwróconego kredytu hipotecznego została zawarta z więcej niż jednym kredytobiorcą, po śmierci jednego nich, prawo do wypłaty przysługujących mu środków, przysługuje pozostałym kredytobiorcom, o ile nabyli oni przysługujący zmarłemu kredytobiorcy udział w prawie do nieruchomości, w wysokości proporcjonalnej do nabytego udziału (art. 7 ust. 2 projektu).

Zgodnie z art. 8 projektu odwrócony kredyt hipoteczny jest udzielany w walucie, w której kredytobiorca uzyskuje większość dochodów. Takie rozwiązanie ma na celu ograniczenie ryzyka walutowego zarówno po stronie kredytobiorcy, jak i po stronie banku, który wówczas byłby zobligowany do zastosowania mechanizmów zabezpieczających to ryzyko w horyzoncie czasowym niemożliwym do oszacowania na dzień zawarcia umowy odwróconego kredytu hipotecznego. Jak zostało wskazane na wstępie, wprowadzony nowy produkt będzie stanowił źródło finansowania w szczególności dla osób starszych jako możliwość czerpania korzyści finansowych ze zgromadzonych zasobów majątkowych. Podkreślenia wymaga, że dewaluacja polskiej waluty względem waluty, w której zaciągnięte zostało zobowiązanie lub do której zobowiązanie to zostało indeksowane[1]), skutkuje nie tylko wzrostem kwoty zadłużenia, ale również spadkiem wartości zabezpieczenia. Z problemem tym borykają się aktualnie tysiące Polaków, którzy zaciągnęli kredyty hipoteczne w walutach obcych lub indeksowane kursem waluty obcej, w okresie tzw. boomu kredytowego z lat 2007 i 2008. Kwestia spłaty odwróconego kredytu hipotecznego będzie miała również znaczenie dla kredytobiorcy w sytuacjach określonych w projekcie ustawy. Jednocześnie wskazać należy na postanowienia Rekomendacji S Komisji Nadzoru Finansowego, która zaleca udzielanie klientom detalicznym kredytów zabezpieczonych hipotecznie wyłącznie w walucie, w jakiej uzyskują oni dochód, także w przypadku klientów o wysokich dochodach (Rekomendacja 6). Ponadto należy zwrócić uwagę na postanowienia uchwalonej w styczniu 2014 r. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi, która w Preambule zwraca uwagę na istotne ryzyko, jakie niosą ze sobą kredyty walutowe. Ww. dyrektywa w art. 23 ust. 1 obliguje państwa członkowskie, aby w przypadku walutowych kredytów hipotecznych konsument miał co najmniej prawo do przewalutowania kredytu lub aby wprowadzone zostały dodatkowe mechanizmy zabezpieczające konsumenta przed ryzykiem walutowym. Mając na względzie szczególne grono adresatów projektowanej usługi finansowej wprowadzenie rozwiązań polegających na obowiązku informowania przez kredytodawcę o ryzykach wiążących się z zawarciem umowy o kredyt w obcej walucie, wydaje się dalece niewystarczające, natomiast w celu uniknięcia potencjalnie niekorzystnych skutków dla beneficjentów usługi (np. w postaci bardziej restrykcyjnej wyceny ryzyka walutowego, co przekładałoby się na niższe kwoty kredytu możliwe do zaoferowania seniorom lub narażałoby ich na konieczność nabywania dodatkowych zabezpieczeń przed ryzykiem walutowym), propozycja możliwości zawierania umów odwróconego kredytu hipotecznego w walucie, w której kredytobiorca uzyskuje większość dochodów, wydaje się uzasadniona.

Zawarcie umowy odwróconego kredytu hipotecznego poprzedza dostarczenie kredytobiorcy formularza informacyjnego, który zawiera istotne informacje o ofercie odwróconego kredytu hipotecznego (art. 9 projektu). Wprowadzenie takiego rozwiązania ma na celu ochronę kredytobiorców, którymi z założenia mają być osoby starsze. Na podstawie dostarczonego przez bank formularza, w terminie nie krótszym niż siedem dni przed zawarciem umowy odwróconego kredytu hipotecznego, kredytobiorca powinien mieć możliwość ustalenia przewidywanej wysokości kwoty odwróconego kredytu hipotecznego, jaką może uzyskać, w tym terminu i sposobu jej wypłaty, kosztów, które w związku z tym kredytem będzie zobowiązany ponieść, w tym ich wysokości i sposobu płatności, sposobu zabezpieczenia wierzytelności banku, jak również  praw i obowiązków wynikających dla niego z takiej umowy. Informacje przekazywane przez banki będą dostarczane w postaci papierowej lub elektronicznej na jednolitym, wystandaryzowanym formularzu informacyjnym, którego wzór określi w rozporządzeniu minister właściwy do spraw instytucji finansowych. Powinno to ułatwić proces porównywania ofert i dokonywania wyboru najkorzystniejszej z nich. Należy podkreślić, że informacje przekazywane przed podpisaniem umowy nie będą stanowiły wiążącej oferty i będą miały jedynie charakter symulacji, w szczególności w zakresie wysokości kwoty odwróconego kredytu hipotecznego, gdyż opierać się będą na informacjach dostarczonych przez klienta oraz danych znanych bankowi na dzień jej udzielania. Dokładna kwota kredytu może bowiem zostać ustalona dopiero po oszacowaniu wartości nieruchomości lub lokalu przez rzeczoznawcę majątkowego, co wiąże się z koniecznością poniesienia kosztów wyceny. Rozwiązanie analogiczne do zaproponowanego występuje na gruncie ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 162, poz. 715, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o kredycie konsumenckim”.

Przed zawarciem umowy odwróconego kredytu hipotecznego bank będzie dokonywał również oceny stanu i historii zobowiązań kredytobiorcy oraz stanu prawnego nieruchomości lub lokalu, na których kredytobiorca ustanowi zabezpieczenie. Nie będzie natomiast oceniana, jak to się dzieje w przypadku umów kredytu, zdolność kredytowa kredytobiorcy, w rozumieniu art. 70 ust. 1 Prawa bankowego. Obowiązek badania zdolności kredytowej nie znajduje bowiem uzasadnienia. Po pierwsze kredytobiorca nie będzie zobowiązany do dokonania spłaty kredytu, z zastrzeżeniem sytuacji wskazanych w projekcie, po drugie spłata odwróconego kredytu hipotecznego będzie następować z kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości, na której ustanowiono zabezpieczenie hipoteczne. Istotny jest natomiast poziom zobowiązań kredytobiorcy, gdyż rodzi ryzyko pojawienia się ewentualnych wierzycieli (art. 10 projektu).

Elementy umowy odwróconego kredytu hipotecznego, zawieranej w formie pisemnej, zostały wskazane w art. 11 projektu. Przepis ten ustala otwarty katalog, co oznacza, że umowa może zawierać jeszcze inne dodatkowe elementy. Wraz z umową odwróconego kredytu hipotecznego kredytodawca zobowiązany jest dostarczyć wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy zawierający adres, pod który należy je złożyć. Każdorazowa zmiana umowy odwróconego kredytu hipotecznego w zakresie osoby do kontaktu po śmierci kredytobiorcy jest bezpłatna.

Projekt przewiduje, że kredytobiorca będzie mógł bez podania przyczyny odstąpić od umowy odwróconego kredytu hipotecznego (art. 13 projektu). Termin na odstąpienie od umowy wynosi trzydzieści dni od dnia jej zawarcia. Jest on dłuższy od tego, który obowiązuje w przypadku kredytu konsumenckiego, w odniesieniu do którego prawo odstąpienia od umowy można wykonać w terminie czternastu dni. Wprowadzenie odpowiednio długiego okresu na odstąpienie od umowy odwróconego kredytu hipotecznego podyktowane jest typem kredytobiorców, do których adresowana jest umowa odwróconego kredytu hipotecznego (będą nimi głównie osoby starsze o ograniczonej zazwyczaj wiedzy ekonomicznej i prawniczej) i ma na celu zapewnienie możliwości wycofania się z zawartej umowy bez ponoszenia przez kredytobiorcę istotnych kosztów. Zwrotowi nie będą podlegać jedynie opłaty poniesione przez bank na rzecz organów administracji państwowej lub sądów i tylko w takiej części, w jakiej nie są zwracane przez te organy lub sądy bankowi w związku z wycofaniem wniosku o dokonanie określonej czynności urzędowej. Kredytobiorca będzie zobowiązany również do zwrotu bankowi wypłaconej kwoty odwróconego kredytu hipotecznego wraz z odsetkami, jeżeli wypłata nastąpiła przed upływem terminu do odstąpienia od umowy.

Kredytobiorca, zgodnie z art. 14 ust. 1 projektu, będzie mógł w każdym czasie spłacić odwrócony kredyt hipoteczny w całości bądź w części. Spłacie będzie podlegała suma wypłaconej kwoty odwróconego kredytu hipotecznego, odsetek oraz innych kosztów niezapłaconych przez kredytobiorcę przed spłatą kredytu, należnych do dnia spłaty. Bank nie może zastrzec prowizji w przypadku spłaty odwróconego kredytu hipotecznego przez kredytobiorcę (art. 14 ust. 2 projektu). Spłata nie może zostać także uzależniona od obowiązku uprzedniego poinformowania banku o zamiarze dokonania spłaty. W przypadku gdy kredytobiorca spłaci całkowitą kwotę odwróconego kredytu hipotecznego, bank zobowiązany jest do potwierdzenia rozliczenia kredytu w terminie czternastu dni od dnia dokonania spłaty (art. 14 ust. 5 projektu).

Kredytobiorca będzie mógł w każdym czasie wypowiedzieć umowę odwróconego kredytu hipotecznego z zachowaniem terminu trzymiesięcznego (art. 15 projektu). Zaproponowany termin wypowiedzenia umowy odwróconego kredytu hipotecznego jest analogiczny do terminu, jaki obowiązuje przy wypowiedzeniu umowy kredytu, w którym termin spłaty jest dłuższy niż rok (art. 75a ust. 2 Prawa bankowego).

Dodatkowo, w przypadku gdy bank nie dochowa przedumownego obowiązku informacyjnego o ofercie odwróconego kredytu hipotecznego lub sporządzi umowę odwróconego kredytu hipotecznego z naruszeniem wymogów określonych w art. 11 projektu, kredytobiorca po złożeniu bankowi pisemnego oświadczenia będzie mógł żądać od banku zapłaty dziesiątej części odsetek i innych kosztów należnych od wypłaconej części odwróconego kredytu hipotecznego albo wypowiedzieć umowę i spłacić całkowitą kwotę odwróconego kredytu hipotecznego bez dziesiątej części odsetek i innych kosztów. Wprowadzenie proporcjonalnej formuły obniżenia odsetek i innych kosztów o dziesiątą część wynika ze specyfiki odwróconego kredytu hipotecznego, który będzie mógł być udostępniany w formie wypłat okresowych, ale również w formie wypłaty jednorazowej (art. 16 projektu).

W okresie trwania umowy odwróconego kredytu hipotecznego kredytobiorca będzie zobowiązany w odniesieniu do nieruchomości lub lokalu, stanowiących zabezpieczenie odwróconego kredytu hipotecznego posiadać ubezpieczenie nieruchomości od zdarzeń losowych, w przypadku gdy ubezpieczenie takie jest wymagane przez bank, utrzymywać taką nieruchomość lub taki lokal w stanie niepogorszonym, z uwzględnieniem zwykłego używania rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, a w szczególności dokonywać jej bieżących napraw i remontów oraz terminowo uiszczać podatki i obowiązkowe opłaty związane z korzystaniem z tej nieruchomości lub tego lokalu (art. 17 projektu). Ze względu na fakt, iż nieruchomość pozostaje podstawowym źródłem zaspokojenia roszczeń banku, wynikających z umowy odwróconego kredytu hipotecznego, konieczne jest zapewnienie utrzymania nieruchomości w odpowiednim stanie. Obowiązki związane z utrzymaniem nieruchomości spoczywają na kredytobiorcy, ponieważ to jemu przez cały okres trwania umowy odwróconego kredytu hipotecznego przysługuje prawo do nieruchomości. Należy jednocześnie uwzględnić fakt, że kredytobiorcami będą głównie osoby starsze o pogarszającej się kondycji zdrowotnej, które mogą nie być w stanie osobiście realizować nałożonych na nie obowiązków. Dlatego też zaproponowane zostało rozwiązanie, które ma uchronić kredytobiorców przed ujemnymi konsekwencjami takiej sytuacji. Jeżeli kredytobiorca nie będzie wykonywał nałożonych na niego obowiązków dotyczących nieruchomości lub lokalu, stanowiących zabezpieczenie odwróconego kredytu hipotecznego, bank wezwie go do ich dopełnienia, wyznaczając termin nie krótszy niż sześćdziesiąt dni. W każdym przypadku bank powinien przyjąć wyjaśnienia, co do przyczyn niewykonania danego obowiązku. Termin wyznaczony na wykonanie obowiązku powinien być uzależniony od rodzaju obowiązku, który nie został zrealizowany i powinien być dostosowany do działań, które kredytobiorca będzie zobowiązany podjąć w celu jego realizacji. Upływ wyznaczonego przez bank terminu przy jednoczesnym niezrealizowaniu przez kredytobiorcę wskazanych obowiązków będzie skutkował skorzystaniem przez bank z przysługującego mu prawa do żądania, by kredytobiorca upoważnił go do wykonania takich obowiązków w imieniu kredytobiorcy. Udzielenie upoważnienia będzie dobrowolne i będzie mogło być odwołane przez kredytobiorcę w każdym czasie. Sposób rozliczenia kosztów związanych z wykonywaniem upoważnienia będzie regulowała umowa odwróconego kredytu hipotecznego. W umowie odwróconego kredytu hipotecznego należy wyraźnie wskazać stronę zobowiązaną do poniesienia kosztów wykonywania upoważnienia.

Umowę odwróconego kredytu hipotecznego będzie mógł rozwiązać także bank. Okres wypowiedzenia w takim przypadku będzie wynosił trzydzieści dni. Przypadki, w których bank będzie mógł wypowiedzieć umowę odwróconego kredytu hipotecznego, zostały określone w art. 18 projektu. Jedną z okoliczności uzasadniających wypowiedzenie umowy odwróconego kredytu hipotecznego przez bank jest przeniesienie własności nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, lub prawa użytkowania wieczystego, stanowiących zabezpieczenie tego kredytu, na osoby trzecie. Wyjaśnić przy tym należy, że nie uznano za uzasadnione, by taka umowa o przeniesienie własności zawarta bez zgody banku mogła być nieważna albo bezskuteczna. Interesy banku są bowiem zabezpieczone w wystarczającym stopniu przez ustanowienie hipoteki na nieruchomości, spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu lub prawie użytkowania wieczystego oraz wpis do księgi wieczystej roszczenia o przeniesienie własności nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub prawa użytkowania wieczystego na bank, które są skuteczne wobec każdoczesnego właściciela nieruchomości. Ponadto w takim przypadku na kredytobiorcy będzie ciążyć odpowiedzialność odszkodowawcza za szkodę spowodowaną niewykonaniem zobowiązania, zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego.

W przypadku wypowiedzenia umowy odwróconego kredytu hipotecznego kwota kredytu wraz z odsetkami i innymi opłatami staje się wymagalna z upływem okresu wypowiedzenia.

Z uwagi na fakt, iż istotą umowy odwróconego kredytu hipotecznego jest zobowiązanie banku do nieżądania od kredytobiorcy spłaty kredytu, całkowita kwota do zapłaty, tj. suma wypłaconej kwoty odwróconego kredytu hipotecznego, odsetek oraz innych kosztów niezapłaconych przez kredytobiorcę przed spłatą kredytu, należnych do dnia spłaty, staje się wymagalna po upływie roku od daty śmierci ostatniego z kredytobiorców (art. 21 ust. 1 pkt 2 projektu). Zaproponowana regulacja ma zapewnić spadkobiercom kredytobiorcy odpowiednio długi czas na podjęcie decyzji o dokonaniu spłaty odwróconego kredytu hipotecznego i tym samym zachowanie prawa do nieruchomości oraz na ewentualne zgromadzenie środków finansowych na ten cel. O możliwości dokonania spłaty odwróconego kredytu hipotecznego bank informuje potencjalnych spadkobierców przez zamieszczenie na swojej stronie internetowej oraz w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim odpowiedniego ogłoszenia, zawierającego m.in. informację o zawarciu przez kredytobiorcę umowy odwróconego kredytu hipotecznego. W przypadku natomiast, gdy w umowie odwróconego kredytu hipotecznego zostały wskazane przez kredytobiorcę osoby upoważnione do kontaktu z bankiem na wypadek jego śmierci, także i te osoby są pisemnie informowane przez bank o zawarciu takiej umowy oraz możliwości dokonania spłaty kredytu przez spadkobierców (art. 25 projektu). Zaznaczyć przy tym należy, że osobami wskazanymi przez kredytobiorcę do kontaktu nie muszą być spadkobiercy kredytobiorcy, ale mogą nimi być także inne osoby, które ułatwią bankowi pozyskanie informacji o potencjalnych spadkobiercach kredytobiorcy. Z uwagi na fakt, że ogłoszenie będzie dotyczyło informacji objętych tajemnicą bankową, w art. 104 ust. 2 Prawa bankowego został dodany pkt 8, który w zakresie, w jakim ujawnienie informacji objętych tajemnicą bankową jest niezbędne do wykonywania umów odwróconego kredytu hipotecznego, wyłączył obowiązek zachowania tajemnicy bankowej (art. 36 projektu).

Jeżeli spadkobiercy nie zdecydują się na dokonanie spłaty odwróconego kredytu hipotecznego, nastąpi przeniesienie na rzecz banku własności nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, lub prawa użytkowania wieczystego stanowiących zabezpieczenie hipoteczne, z tym, że roszczenie o przeniesienie ww. praw stanie się wymagalne z dniem wymagalności całkowitej kwoty do zapłaty, tj. po upływie roku od daty śmierci kredytobiorcy (art. 22 projektu). Z chwilą zawarcia umowy o przeniesienie własności nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, lub prawa użytkowania wieczystego wartość nieruchomości podlega zaliczeniu na poczet roszczenia o zwrot kredytu wraz z odsetkami i pozostałymi kosztami określonymi w umowie odwróconego kredytu hipotecznego.

Umowę o przeniesienie własności nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, lub prawa użytkowania wieczystego w celu zaspokojenia roszczeń banku, bank może zawrzeć ze spadkobiercami kredytobiorcy, wykonawcą testamentu, jeżeli został powołany, kuratorem spadku, jeżeli został ustanowiony, a spadkobiercy nie uzyskali jeszcze stwierdzenia nabycia spadku albo poświadczenia dziedziczenia, kuratorem, jeżeli został ustanowiony, lub z osobą trzecią, jeżeli zostało przeniesione na nią prawo do nieruchomości (art. 27 projektu).

W terminie trzydziestu dni od dnia zawarcia umowy o przeniesienie własności nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, lub prawa użytkowania wieczystego, w celu rozliczenia odwróconego kredytu hipotecznego, bank obowiązany jest zlecić oszacowanie wartości rynkowej nieruchomości. Kwotę pieniężną stanowiącą różnicę między wartością rynkową nieruchomości a całkowitą kwotą do zapłaty bank zwraca odpowiednio każdej z osób wymienionych w art. 27 projektu, z wyjątkiem kuratora spadku i kuratora, bądź składa do depozytu sądowego, ewentualnie zawiadamia te osoby, że wartość wierzytelności wynikająca z umowy odwróconego kredytu hipotecznego jest wyższa niż wartość nieruchomości (art. 28 projektu).

Wskazany powyżej sposób zaspokojenia roszczeń banku nie wyłącza możliwości wszczęcia przez bank egzekucji z nieruchomości w przypadku postawienia kredytu w stan wymagalności. Sposób zaspokojenia roszczeń banku pozostawiony jest jego decyzji.

Odpowiedzialność kredytobiorcy, jak również jego spadkobierców ograniczona jest do wysokości wartości nieruchomości lub lokalu stanowiących zabezpieczenie hipoteczne umowy odwróconego kredytu hipotecznego (art. 24 ust. 1 projektu). Bank może zażądać zaspokojenia z innych składników majątku kredytobiorcy lub jego spadkobierców jedynie wyjątkowo, w przypadku wystąpienia okoliczności, o których mowa w art. 24 ust. 2 projektu, i to pod warunkiem że zaspokojenie z nieruchomości jest niemożliwe lub możliwe jest jedynie częściowo oraz do wysokości kwoty, o jaką została zmniejszona wartość nieruchomości lub w wysokości różnicy między kwotą uzyskaną z egzekucji a całkowitą kwotą kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami. Wprowadzenie, na zasadzie wyjątku, nieograniczonej odpowiedzialności osobistej kredytobiorcy oraz jego spadkobierców ma na celu stworzenie mechanizmu skłaniającego kredytobiorcę (względnie jego spadkobierców) do poprawnego wywiązywania się ze zobowiązań wynikających z umowy odwróconego kredytu hipotecznego.

Bank może wystąpić do sądu z wnioskiem o ustanowienie kuratora oraz upoważnienie go do przeniesienia własności nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub użytkowania wieczystego i rozliczenia odwróconego kredytu hipotecznego (art. 26 ust. 1 i 2 projektu). Kurator jest ustanawiany, w przypadku gdy upłynął rok od daty śmierci kredytobiorcy i całkowita kwota do zapłaty stała się wymagalna oraz brak jest podstaw prawnych do powołania kuratora spadku, o którym mowa w art. 666 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, 293, 379 i 435), zwanej dalej „ustawą – Kodeks postępowania cywilnego”, i na dzień rozpoznania przez sąd wniosku banku w tej sprawie nie zostało wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub nie został zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia. Kurator, do którego stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r. poz. 788, z późn. zm.) dotyczące kurateli, działa jako zastępca pośredni, a zatem w imieniu własnym, ale na rachunek wszystkich spadkobierców, również tych znanych oraz tych, co do których nie ma sporu, że są uprawnieni do dziedziczenia. Kuratora, zgodnie z art. 6031 ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, na wniosek banku, będzie ustanawiał sąd właściwy dla miejsca położenia nieruchomości (art. 34 pkt 1 projektu). Celem przyjętego rozwiązania jest uproszczenie rozliczenia odwróconego kredytu hipotecznego oraz zmniejszenie kosztów banku z tym związanych, w porównaniu do przypadku, w którym sądem właściwym do ustanowienia kuratora byłby sąd spadku, a więc sąd właściwy dla miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy. Zgodnie bowiem z art. 25 Kodeksu cywilnego miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejsce, gdzie dana osoba zamieszkuje z zamiarem stałego pobytu. Ustalenie właściwości miejscowej sądu spadku uzależnione byłoby zatem od konieczności uprzedniego wykazania przez bank istnienia wskazanego wyżej zamiaru przebywania przez zmarłego kredytobiorcę w danym miejscu z zamiarem stałego pobytu. To zaś niejednokrotnie byłoby znacznie utrudnione, pociągałoby za sobą dodatkowe koszty po stronie banku i przesuwałoby w czasie możliwość dokonania rozliczenia odwróconego kredytu hipotecznego.

Działanie kuratora nie kończy się jednak z chwilą przeniesienia na bank własności nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, lub użytkowania wieczystego stanowiących zabezpieczenie umowy odwróconego kredytu hipotecznego. Jego zadaniem jest bowiem także dopilnowanie prawidłowości rozliczenia umowy odwróconego kredytu hipotecznego. W sprawach wynikających z rozliczenia odwróconego kredytu hipotecznego kurator może pozywać i być pozywany. Kurator będzie mógł podejmować czynności  do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia po kredytobiorcy (art. 26 ust. 2 i 3 projektu). Koszty działania kuratora ponosi bank (art. 26 ust. 4 projektu).

W przypadku natomiast, gdy powołany zostanie kurator spadku na podstawie art. 666 ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, po upływie roku od daty śmierci kredytobiorcy, bank może wystąpić do sądu spadku z wnioskiem o upoważnienie kuratora spadku do zawarcia umowy przenoszącej własność nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub użytkowania wieczystego stanowiących zabezpieczenie hipoteczne i rozliczenia odwróconego kredytu hipotecznego. Kurator spadku w sprawach wynikających z rozliczenia odwróconego kredytu hipotecznego może pozywać i być pozywany. W celu stworzenia prawnej możliwości dokonania przez kuratora spadku ww. czynności dokonano odpowiedniej zmiany przepisów ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, polegającej na dodaniu w tej ustawie art. 6681 (art. 34 pkt 2 projektu).

Mając na względzie, że prowadzenie działalności w obszarze odwróconych kredytów hipotecznych będzie powodowało ekspozycje banku na ryzyko długowieczności, w projekcie zaproponowano, aby banki, których suma wierzytelności z tytułu zawartych umów odwróconego kredytu hipotecznego przekracza 5% odpowiednio funduszy własnych lub funduszy oddziału, do czynności szacowania ryzyka długowieczności powołały aktuariusza, o którym mowa w art. 158 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 950 i 1289) (art. 20 projektu). Zaproponowany limit nie tyle wyznacza dopuszczalny zakres działalności kredytowej w związku z udzielaniem umów odwróconego kredytu hipotecznego (art. 71 ust. 1–1c Prawa bankowego), co zobowiązuje do powołania aktuariusza w celu odpowiedniego zarządzania ryzykiem długowieczności. Problem zarządzania ryzykiem długowieczności jest o tyle istotny w odniesieniu do proponowanej usługi finansowej, że w przypadku wzrostu skapitalizowanego długu kredytobiorcy ponad wartość nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie spłaty odwróconego kredytu hipotecznego ryzyko straty ponosi kredytodawca. Zaproponowany limit zaangażowania w wysokości 5% odpowiednio funduszy własnych lub funduszy oddziału nawiązuje do podobnych przepisów prawa europejskiego (m.in. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, dalej „rozporządzenie CRR”) oraz krajowego porządku prawnego (m.in. Prawo bankowe), w zakresie limitów koncentracji wierzytelności.

Przepis art. 208 ust. 3 rozporządzenia CRR wprowadza obowiązkowy udział rzeczoznawcy majątkowego w procesie weryfikacji wartości nieruchomości stanowiących zabezpieczenie spłaty, w odniesieniu do kredytów, których wartość przekracza 3 mln euro lub 5% funduszy własnych. Z kolei przepisy prawa krajowego obligują banki do przestrzegania limitów koncentracji wierzytelności wobec jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie na poziomie nieprzekraczającym 25% funduszy własnych. Zaproponowany limit 5% zaangażowania odpowiednio funduszy własnych lub funduszy oddziału w wierzytelności z tytułu zawartych umów odwróconego kredytu hipotecznego ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa działalności kredytodawców poprzez wprowadzenie mechanizmu, który po przekroczeniu ustalonego limitu koncentracji w zakresie działalności polegającej na udzielaniu odwróconych kredytów hipotecznych, będzie obligował bank do zaangażowania podmiotu profesjonalnego w proces zarządzania ryzykiem długowieczności.

Ochronie interesów kredytobiorców mają służyć także zaproponowane regulacje w zakresie upadłości banku. Ich celem jest uregulowanie sytuacji, w której do dnia ogłoszenia upadłości środki pieniężne z tytułu umowy odwróconego kredytu hipotecznego zostały udostępnione kredytobiorcy jedynie w części. W przypadku takim proponuje się, aby z chwilą ogłoszenia upadłości banku umowa odwróconego kredytu hipotecznego w zakresie niewykonanej części ulegała rozwiązaniu. Ponadto proponuje się także, aby niezwłocznie po ogłoszeniu upadłości banku syndyk masy upadłości był zobowiązany do złożenia do właściwego sądu rejonowego wniosku o zmniejszenie sumy hipotecznej do kwoty odpowiadającej sumie wypłaconej kwoty odwróconego kredytu hipotecznego, odsetek oraz innych kosztów niezapłaconych przez kredytobiorcę przed spłatą, należnych do dnia spłaty, z tym, że odsetki nalicza się do dnia ogłoszenia upadłości (art. 32 i 33 projektu).

Projekt przewiduje również rozwiązania szczególne w odniesieniu do aktualnie obowiązujących zasad odpowiedzialności za długi spadkowe. Wartość nieruchomości lub prawa, na których ustanowione zostało  zabezpieczenie hipoteczne dla banku nie będzie uwzględniana przy obliczaniu wartości czynnej spadku. Do wartości stanu czynnego spadku będzie mogła zostać zaliczona wyłącznie kwota, którą bank zwraca spadkodawcom, lub wykonawcy testamentu albo kwota, którą bank złożył do depozytu, zgodnie z art. 28 ust. 2 projektu (art. 29 projektu). Wartość nieruchomości lub lokalu stanowiących zabezpieczenie hipoteczne dla banku nie będzie uwzględniana przy obliczaniu zachowku do wysokości stanowiącej sumę wypłaconej kwoty odwróconego kredytu hipotecznego, odsetek oraz innych kosztów niezapłaconych przez kredytobiorcę przed spłatą, należnych do dnia spłaty (art. 30 projektu). Zapis zwykły lub zapis windykacyjny nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub prawa użytkowania wieczystego, stanowiących zabezpieczenie hipoteczne dla banku, dokonany przez kredytobiorcę lub spadkobierców kredytobiorców na rzecz osoby trzeciej będzie bezskuteczny (art. 31 projektu).

Projektowana ustawa zawiera także przepisy szczególne do art. 31 ust. 1 i art. 32 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w zakresie, w jakim zezwala na wpis roszczenia o przeniesienie własności nieruchomości na rzecz banku na podstawie oświadczenia o zawarciu umowy odwróconego kredytu hipotecznego (art. 5 ust. 2 projektu). Ponadto, przepisy projektowanej ustawy wprowadzają wyłom od zasady zaspokojenia wierzyciela hipotecznego wyłącznie w drodze postępowania egzekucyjnego (art. 75 ustawy o księgach wieczystych i hipotece), gdyż przyznają bankowi roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie hipoteczne.

Projektowana ustawa zezwala także, w drodze wyjątku od zasady wyrażonej w art. 72 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, na ograniczenie rozporządzania prawem do nieruchomości. Przewiduje się bowiem możliwość zastrzeżenia w umowie odwróconego kredytu hipotecznego, aby zbycie własności nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub prawa użytkowania wieczystego, mogło być uzależnione od zgody banku (art. 12 projektu). Zbycie bez zgody banku nie wpływałoby wprawdzie na skuteczność umowy przeniesienia prawa do nieruchomości lub lokalu stanowiących zabezpieczenie hipoteczne dla banku, ale umożliwiałoby bankowi wypowiedzenie umowy odwróconego kredytu hipotecznego (art. 18 ust. 1 pkt 2 projektu). Regulacja ta podyktowana jest tym, że bank może dochodzić zwrotu wypłaconej kwoty kredytu w zasadzie tylko z nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie hipoteczne.

Umowa odwróconego kredytu hipotecznego nie będzie objęta regulacjami ustawy o kredycie konsumenckim (art. 37 projektu). Mając na uwadze, że potencjalni kredytobiorcy to głównie osoby starsze, zdecydowano się na wypracowanie rozwiązań, które mają zapewnić szerszą ochronę konsumentom niż ustawa o kredycie konsumenckim (m.in. szerszy obowiązek informacyjny, dłuższy termin na odstąpienie od umowy czy prawo do bezpłatnej przedterminowej spłaty odwróconego kredytu hipotecznego).

Zgodnie z art. 38 projektu proponuje się, aby ustawa weszła w życie po upływie trzydziestu dni od dnia ogłoszenia, biorąc pod uwagę fakt wprowadzenia nowego typu umowy w obrocie prawnym, jak również interes społeczny. Należy zaznaczyć także, że projektowana ustawa nie wprowadza obowiązku oferowania przez banki usługi odwróconego kredytu hipotecznego, a jedynie przewiduje taką możliwość. Wskazać należy, że instytucje uprawnione na mocy projektu ustawy do oferowania tej usługi uzależniają wyrażenie swojej gotowości do jej świadczenia od ostatecznego kształtu projektowanych rozwiązań legislacyjnych.

Zawarte w projekcie regulacje nie stanowią przepisów technicznych w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 597), dlatego projekt ustawy nie podlega procedurze notyfikacji.

W opinii projektodawcy regulacja nie mieści się w zakresie przedmiotowym zagadnień podlegających konsultacjom z Europejskim Bankiem Centralnym, zgodnie z art. 2 ust. 1 decyzji Rady 98/415/WE z dnia 29 czerwca 1998 r. w sprawie konsultacji Europejskiego Banku Centralnego udzielanych władzom krajowym w sprawie projektów przepisów prawnych (Dz. Urz. UE L 189 z 03.07.1998, s. 42).

Projekt ustawy nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej.

W związku z art. 50 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, z późn. zm.) należy wskazać, że przepisy projektowanej ustawy nie spowodują zmian w wydatkach sektora finansów publicznych. Projektowany akt prawny będzie wiązał się ze zwiększeniem liczby spraw w sądach powszechnych, tak w wydziałach prawa cywilnego, jak i w wydziałach ksiąg wieczystych, np. spraw o wydanie nieruchomości lub innego prawa będącego przedmiotem zabezpieczenia hipotecznego z powództwa banku po zrealizowaniu przez niego roszczenia o przeniesienie własności, spraw o wpis hipoteki zabezpieczającej spłatę odwróconego kredytu hipotecznego, o wpis roszczenia o przeniesienie własności nieruchomości, prawa wieczystego użytkowania czy spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, o wpis roszczenia o przeniesienie hipoteki zabezpieczającej spłatę odwróconego kredytu na opróżnione miejsce hipoteczne. Projektowana regulacja spowoduje pojawienie się nowej kategorii spraw o ustanowienie kuratora z wniosku banku. Należy jednak podkreślić, że projektowane zmiany nie będą skutkować zwiększeniem wpływu spraw w stopniu wymagającym zwiększenia liczby etatów w pierwszym roku obowiązywania nowych rozwiązań. Projektowany akt prawny może natomiast mieć wpływ na zwiększenie dochodów sektora finansów publicznych. Wpływ ten uzależniony będzie od stopnia rozwoju akcji kredytowej w zakresie odwróconych kredytów hipotecznych i może obejmować wpływy z tytułu opodatkowania podatkiem dochodowym dochodów banków z tytułu zawartych umów odwróconego kredytu hipotecznego oraz wpływy z tytułu kosztów postępowań sądowych w związku z realizacją roszczeń o przeniesienie praw do nieruchomości.

Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.) oraz § 52 uchwały nr 190 Rady Ministrów z dnia 29 października 2013 r. – Regulamin pracy Rady Ministrów (M.P. poz. 979) projekt został udostępniony na stronach urzędowego informatora teleinformatycznego – Biuletynu Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji.

Żaden podmiot nie zgłosił zainteresowania pracami nad tym projektem w tym trybie.

 

Ocena skutków regulacji

 

 

Nazwa projektu Projekt ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym

Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące Ministerstwo Finansów

Osoba odpowiedzialna za projekt w randze Ministra, Sekretarza Stanu lub Podsekretarza Stanu Pan Wojciech Kowalczyk, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów

Kontakt do opiekuna merytorycznego projektu Pani Agnieszka Wachnicka, Zastępca Dyrektora Departamentu Rozwoju Rynku Finansowego w Ministerstwie Finansów, tel. 22 694 58 27, Agnieszka.Wachnicka@mofnet.gov.pl

 

Data sporządzenia 25 kwietnia 2014 r. 

Źródło: Decyzja PRM/RM

Nr w wykazie prac:UD137

OCENA SKUTKÓW REGULACJI

  1. 1.    Jaki problem jest rozwiązywany?
Projektowana ustawa wprowadza do polskiego systemu prawnego instytucję odwróconego kredytu hipotecznego, tj. szczególnego rodzaju umowy kredytu, na mocy której bank będzie mógł udostępnić kredytobiorcy środki pieniężne, których spłata nastąpi dopiero po śmierci kredytobiorcy, w zamian za ustanowienie przez kredytobiorcę zabezpieczenia na nieruchomości będącej jego własnością.
  1. 2.    Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji i oczekiwany efekt
Projekt wprowadza możliwość oferowania przez banki, oddziały banków zagranicznych oraz oddziały instytucji kredytowych nowej usługi finansowej, której świadczenie nie jest w aktualnym stanie prawnym możliwe ze względu na szereg ograniczeń natury prawnej. Ograniczenia, które projekt eliminuje, dotyczą w głównej mierze możliwości dochodzenia i zaspokajania przez kredytodawcę wierzytelności z tytułu odwróconego kredytu hipotecznego po śmierci kredytobiorcy.Projekt ma ponadto na celu ochronę interesów beneficjentów usługi poprzez zapewnienie im odpowiedniego zakresu informacji dostarczanych zarówno przed podpisaniem umowy, jak i w samej umowie, określenie minimalnego terminu, który musi upłynąć od momentu przekazania formularza informacyjnego do momentu zawarcia umowy, umożliwienie odstąpienia od umowy w terminie 30 dni od dnia jej zawarcia, zagwarantowanie prawa do przedterminowej bezpłatnej spłaty kredytu oraz ograniczenie możliwości wypowiedzenia umowy przez kredytodawcę do ściśle określonych sytuacji.Ze względu na specyfikę projektowanej usługi finansowej do jej oferowania zostały upoważnione wyłącznie instytucje profesjonalne, objęte nadzorem ostrożnościowym Komisji Nadzoru Finansowego lub właściwych organów nadzorczych w krajach macierzystych.Oczekuje się, że po wejściu w życie projektowanej ustawy na rynku finansowym pojawi się nowa usługa finansowa, adresowana w szczególności do osób starszych i umożliwiająca im uzyskanie dodatkowych środków finansowych w oparciu o kapitał zakumulowany w nieruchomości, bez konieczności zbycia prawa do nieruchomości. Jednocześnie projektowana usługa będzie stanowić konkurencję wobec funkcjonującego aktualnie na polskim rynku modelu dożywotniego świadczenia pieniężnego w zamian za przeniesienie własności nieruchomości (tzw. model sprzedażowy). Umożliwi to dokonanie przez potencjalnych beneficjentów wyboru oferty w sposób najbardziej optymalnie dostosowany do ich potrzeb, a jednocześnie prowadząc do podwyższonej konkurencji na rynku tego rodzaju usług powinno prowadzić do korzystniejszego dla beneficjentów dostosowywania oferty.
  1. 3.    Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach członkowskich OECD/UE?
Pomimo że odwrócone kredyty hipoteczne oferowane są na wielu światowych rynkach, trudno jest uzyskać pełne, rzetelne i wiarygodne informacje na temat wielkości tych rynków i potencjału ich rozwoju. Poza Wielką Brytanią największym europejskim rynkiem usług tzw. equity release, w większości krajów nie funkcjonują centralne bazy danych, w których byłyby gromadzone informacje o tego typu transakcjach, zarówno w kontekście ich skali, jak i profilu klientów. Komisja Europejska przeprowadziła badanie metodą ankietową pośród zarówno instytucji oferujących produkty finansowe zaliczone do kategorii equity release, jak i beneficjentów tego rodzaju usług oraz organów państwowych, które zostały ujęte w raporcie Study on Equity Release Schemes in the EU (opublikowany w styczniu 2009 r.)Problematyka odwróconego kredytu hipotecznego nie jest przedmiotem regulacji na poziomie prawa wspólnotowego. W Wielkiej Brytanii i Irlandii umowy dożywocia są regulowane przepisami szczegółowymi, a ich oferowanie poddane kontroli ze strony nadzoru finansowego. Natomiast model kredytowy poddany jest na ogół pewnym restrykcjom prawnym ze względu na znaczną różnicę w czasie między zawarciem umowy i udostępnieniem środków finansowych a przeniesieniem prawa do nieruchomości. W szczególności restrykcje dotyczą zatem katalogu podmiotów uprawnionych do oferowania tego rodzaju usług, którymi są na ogół instytucje uprawnione do udzielania kredytów lub inne instytucje finansowe podlegające nadzorowi finansowemu. W Hiszpanii (na drugim co do wielkości pod względem liczby zawieranych umów odwróconego kredytu hipotecznego rynku europejskim) odwróconych kredytów hipotecznych mogą udzielać instytucje kredytowe oraz firmy ubezpieczeniowe upoważnione do prowadzenia działalności na terenie Hiszpanii.We Francji usługi odwróconego kredytu hipotecznego oferowane są na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, a do ich świadczenia uprawnione są wyłącznie instytucje kredytowe i instytucje finansowe.
  1. 4.    Podmioty, na które oddziałuje projekt

Grupa

Wielkość

Źródło danych

Oddziaływanie

Banki, oddziały banków zagranicznych i oddziały instytucji kredytowych oraz instytucje kredytowe prowadzące działalność transgranicznie 961 Rejestr podmiotów sektora bankowego KNF Możliwość oferowania usługi odwróconego kredytu hipotecznego
Osoby fizyczne posiadające określone prawa do nieruchomości Niemierzalne ze względu na możliwość ustalenia przez kredytodawców szczególnych wymogów dot. limitu wiekowego kredytobiorców w ramach procesu zarządzania ryzykiem kredytowym Możliwość zawarcia umowy odwróconego kredytu hipotecznego – usługa adresowana w szczególności do osób starszych
Spadkobiercy kredytobiorców j.w. Partycypacja w procesie rozliczenia wierzytelności banku z tytułu odwróconego kredytu hipotecznego
Rzeczoznawcy majątkowi 5804 Centralny Rejestr Rzeczoznawców Majątkowych Obowiązkowy udział rzeczoznawcy majątkowego w szacowaniu wartości nieruchomości przed zawarciem umowy odwróconego kredytu hipotecznego oraz na etapie rozliczenia wierzytelności
Komisja Nadzoru Finansowego i Urząd Komisji Nadzoru Finansowego 1 Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym Nadzorowanie podmiotów udzielających odwróconych kredytów hipotecznych, możliwość wdrożenia szczególnych mechanizmów zarządzania ryzykiem związanym z tą usługą finansową
Sądy powszechne 377 Rocznik statystyczny RP Prowadzenie spraw związanych z ustanowieniem hipoteki, powoływanie kuratora na wniosek instytucji kredytującej
Notariusze 2348 Ministerstwo Sprawiedliwości (stan na 31.12.2012) Obowiązek poinformowania instytucji kredytującej o fakcie przeniesienia przez kredytobiorcę prawa do nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie spłaty odwróconego kredytu hipotecznego na osoby trzecie
Aktuariusze 277 Rejestr aktuariuszy KNF(stan na 23.01.2014) Udział aktuariusza w czynności zarządzania ryzykiem długowieczności instytucji kredytującej, jeżeli suma wierzytelności banku z tytułu zawartych umów odwróconego kredytu hipotecznego przekracza 5% funduszy własnych
  1. 5.    Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wyników konsultacji
 

Projekt założeń do projektu ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym był przedmiotem szerokich konsultacji zarówno z organami administracji rządowej, jak i z partnerami społecznymi, tj.: Związek Banków Polskich, Krajowy Związek Banków Spółdzielczych, Krajowa Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa, Polska Izba Ubezpieczeń, Biuro Informacji Kredytowej, Parlamentarny Zespół do Spraw Osób Starszych, Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych, Polska Izba Pośredników Finansowych i Ubezpieczeniowych, Fundacja na Rzecz Kredytu Hipotecznego, Konfederacja Pracodawców Polskich, Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan, Business Centre Club, Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów, Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych, Fundusz Hipoteczny DOM sp. z o.o. Przekazanie projektu na ścieżkę legislacyjną zostało ponadto poprzedzone konsultacjami Ministerstwa Finansów z grupą roboczą ds. kredytu hipotecznego przy Radzie Rozwoju Rynku Finansowego, powołanej przez Ministra Finansów. Powyższe konsultacje były uzasadnione z uwagi na innowacyjny charakter projektowanej usługi finansowej oraz zakres niezbędnych regulacji.W toku uzgodnień podmioty konsultowane zgłosiły łącznie ponad 180 uwag do projektu, których zakres wymagał rozstrzygnięcia nie tylko na gruncie przepisów regulujących działalność rynku finansowego, ale również regulacji prawnych pozostających poza zakresem właściwości Ministra Finansów, w szczególności przepisów prawa cywilnego. W związku z tym współodpowiedzialność za opracowanie projektu została powierzona również Ministrowi Sprawiedliwości w części dotyczącej zagadnień uregulowanych w przepisach ustawy – Kodeks cywilny, Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze.W ramach uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych projektu założeń odbyły się 3 konferencje uzgodnieniowe z udziałem zainteresowanych podmiotów, podczas których wszystkie zgłoszone uwagi zostały wnikliwie przeanalizowane, a większość z nich została uwzględniona. Najważniejsze uwagi zgłaszane w toku konsultacji projektu założeń dotyczyły: potrzeby i celu uchwalenia ustawy, definicji odwróconego kredytu hipotecznego, zakresu przedmiotowego i podmiotowego, praw i obowiązków kredytodawcy i kredytobiorcy, zasad zabezpieczenia spłaty odwróconego kredytu hipotecznego, informacji przekazanych kredytobiorcy przed podpisaniem umowy odwróconego kredytu hipotecznego oraz zawartych w umowie, a także potrzeby i zakresu zmian w szczególności w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. W toku prac nad projektem założeń ustalono, że uregulowania dotyczące odwróconego kredytu hipotecznego powinny zostać określone w odrębnej ustawie, jak i ograniczono krąg kredytodawców do banków, oddziałów banków zagranicznych, oddziałów instytucji kredytowych lub instytucji kredytowych prowadzących działalność transgraniczną. Zrezygnowano z zakładanego na początku wprowadzania limitu wiekowego dla kredytobiorców odwróconego kredytu hipotecznego, mając jednakże świadomość, że ze względu na konstrukcję tego rodzaju umowy, jej głównymi beneficjentami będą osoby starsze. W toku uzgodnień doprecyzowano przepisy dotyczące praw kredytobiorcy, w tym dotyczące możliwości wycofania się kredytobiorcy z umowy przez zagwarantowanie prawa do odstąpienia od umowy oraz do wcześniejszej spłaty kredytu. Szczególną uwagę poświęcono definicji odwróconego kredytu hipotecznego, skupiając się na określeniu różnicy między definicją kredytu określoną w ustawie prawo bankowe a potrzebą wskazania specyficznej definicji odwróconego kredytu hipotecznego, podkreślając, że spłata kredytu nastąpi dopiero po śmierci kredytobiorcy. Stwierdzono, że w zakresie sposobu postawienia środków do dyspozycji kredytobiorcy kwestia ta nie powinna podlegać regulacji ustawowej, ponieważ zostałaby ograniczona elastyczność projektowanej usługi. Jednakże, ostatecznie uzgodniono, że wypłata kwoty odwróconego kredytu hipotecznego następuje jednorazowo albo w ratach, przez okres i w wysokości określonych w umowie odwróconego kredytu hipotecznego, nie dłużej jednak niż do dnia śmierci kredytobiorcy. W ramach konsultacji rozważano opcję, zgodnie z którą zabezpieczeniem odwróconego kredytu hipotecznego mogłyby być wyłącznie nieruchomości przeznaczone na cele mieszkalne. Propozycja ta nie spotkała się jednakże z akceptacją zarówno przedstawicieli środowiska bankowego, jak i innych resortów, ponieważ stanowiłaby w istocie znaczące ograniczenie kręgu beneficjentów tego produktu. Mając na uwadze zindywidualizowany charakter odwróconego kredytu hipotecznego, to bank powinien dokonać oceny, czy dana nieruchomość daje gwarancję odzyskania zaangażowanej kwoty kredytu wraz z odsetkami w przyszłości. Zaproponowano także, aby śmierć jednego z kredytobiorców powodowała wygaśnięcie obowiązku banku do realizacji świadczenia na jego rzecz, natomiast w takiej sytuacji całość świadczenia (również kwota udostępniana dotychczas zmarłemu kredytobiorcy) wypłacana była pozostałym kredytobiorcom.Ustalono, że ustawa nie będzie określała maksymalnej kwoty kredytu w odniesieniu do wartości nieruchomości. Mając na uwadze, że kwota kredytu możliwa do otrzymania przez kredytobiorcę będzie tym wyższa im wyższy wiek kredytobiorcy na dzień zawarcia umowy, wprowadzenie sztywnego limitu LtV na poziomie ustawy mogłoby uniemożliwić najstarszym beneficjentom odwróconego kredytu hipotecznego wypłatę kwot adekwatnych do ich wieku. Ustawa nie określa także, która ze stron ponosi koszty wyceny nieruchomości przed zawarciem umowy odwróconego kredytu hipotecznego ani w jaki sposób koszty te powinny zostać pokryte.Projekt ustawy na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.) został umieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej.W dniu 2 marca 2010 r. wpłynęło do Ministerstwa Finansów zainteresowanie pracami nad projektem założeń projektu ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym, na podstawie ww. ustawy o działalności lobbingowej, które zgłosił Fundusz Hipoteczny DOM sp. z o.o. Zgłoszone uwagi do projektu założeń dotyczyły ujęcia również regulacji modelu sprzedażowego polegającego na przeniesieniu prawa do nieruchomości na nabywcę z jednoczesnym ustanowieniem na rzecz zbywcy prawa dożywotniego zamieszkiwania w nieruchomości. Przedstawiciele Funduszu Hipotecznego DOM sp. z o.o. uczestniczyli we wszystkich etapach procesu konsultacji projektu założeń. Uwagi nie zostały uwzględnione, gdyż proces legislacyjny w zakresie opracowania propozycji regulacji prawnych dotyczących instytucji dożywotniego świadczenia pieniężnego w zamian za przeniesienie własności nieruchomości (tzw. renta dożywotnia) został, zgodnie z decyzją Rady Ministrów, powierzony Ministrowi Gospodarki.

  1. 6.     Wpływ na sektor finansów publicznych
(ceny stałe z …… r.)

Skutki w okresie 10 lat od wejścia w życie zmian [mln zł]

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Łącznie (0-10)

Dochody ogółem 0 b/d b/d b/d b/d b/d b/d b/d b/d b/d b/d
budżet państwa
JST
pozostałe jednostki (oddzielnie)
Wydatki ogółem 0 0 0 0 0 0 b/d b/d b/d b/d b/d
budżet państwa
JST
pozostałe jednostki (oddzielnie)
Saldo ogółem b/d b/d b/d b/d b/d b/d b/d b/d b/d b/d b/d
budżet państwa
JST
pozostałe jednostki (oddzielnie)
Źródła finansowania
Dodatkowe informacje, w tym wskazanie źródeł danych i przyjętych do obliczeń założeń Projektowana ustawa nie wprowadza obowiązku oferowania przez instytucje uprawnione usługi odwróconego kredytu hipotecznego, a jedynie przewiduje taką możliwość. Dokonanie analizy wpływu projektowanej ustawy na sektor finansów publicznych nie jest zatem możliwe ze względu na brak możliwości oszacowania, ile podmiotów oraz w jakiej perspektywie czasowej wystąpi z ofertą odwróconego kredytu hipotecznego. Wskazać należy, że instytucje uprawnione na mocy projektu do oferowania tej usługi uzależniają wyrażenie swojej gotowości do jej świadczenia od ostatecznego kształtu projektowanych rozwiązań legislacyjnych.Uchwalenie ustawy nie spowoduje zmian w wydatkach budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jak również nie spowoduje zmniejszenia ich dochodów. Wejście w życie ustawy może natomiast przyczynić się do zwiększenia wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych w związku ze zwiększeniem przychodów instytucji kredytujących.Projektowany akt prawny wiązać się będzie ze zwiększeniem liczby spraw w sądach powszechnych, tak w wydziałach prawa cywilnego jak i w wydziałach ksiąg wieczystych, np. spraw o wydanie nieruchomości lub innego prawa będącego przedmiotem zabezpieczenia hipotecznego z powództwa instytucji kredytującej po zrealizowaniu przez nią roszczenia o przeniesienie własności, spraw o wpis hipoteki zabezpieczającej spłatę odwróconego kredytu hipotecznego, o wpis roszczenia o przeniesienie własności nieruchomości, prawa wieczystego użytkowania czy spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, o wpis roszczenia o przeniesienie hipoteki zabezpieczającej spłatę odwróconego kredytu na opróżnione miejsce hipoteczne. Projektowana regulacja spowoduje pojawienie się nowej kategorii spraw o ustanowienie kuratora z wniosku instytucji kredytującej. Projektowane regulacje nie będą jednakże skutkować zwiększeniem wpływu spraw w stopniu wymagającym zwiększenia liczby etatów w pierwszych latach obowiązywania nowych rozwiązań. Ocena skutków nowych rozwiązań, w tej płaszczyźnie będzie mogła nastąpić zatem w perspektywie późniejszej, po analizie danych statystycznych sądów z okresu po wejściu w życie proponowanych unormowań.
  1. 7.      Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorców oraz na rodzinę, obywateli i gospodarstwa domowe

Skutki

Czas w latach od wejścia w życie zmian

0

1

2

3

5

10

Łącznie (0-10)

W ujęciu pieniężnym(w mln zł,ceny stałe z …… r.) duże przedsiębiorstwa b/d b/d b/d b/d b/d b/d
sektor mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw b/d b/d b/d b/d b/d b/d
rodzina, obywatele oraz gospodarstwa domowe b/d b/d b/d b/d b/d b/d
W ujęciu niepieniężnym duże przedsiębiorstwa Projektowana ustawa umożliwi bankom zagospodarowanie niszy na rynku, w której aktualnie nie mogą być aktywne ze względu na bariery prawne. Ponadto wejście w życie ustawy wpłynie na konkurencję na rynku, umożliwiając równoległe funkcjonowanie tzw. modelu sprzedażowego oraz odwróconego kredytu hipotecznego.
sektor mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw Projektowana ustawa może wpłynąć na pobudzenie konsumpcji na rynku poprzez umożliwienie osobom starszym uzyskania dodatkowych środków finansowych, które będą mogły przeznaczyć na konsumpcję, świadczenia medyczne, etc.
rodzina, obywatele oraz gospodarstwa domowe Projektowana usługa umożliwi osobom starszym uzyskanie dodatkowych środków finansowych. Projekt zapewnia ponadto udział spadkobierców w rozliczeniu odwróconego kredytu hipotecznego – możliwość dokonania spłaty zadłużenia i zachowania prawa do nieruchomości lub partycypację w rozliczeniu pieniężnym.
Niemierzalne nie dotyczy
Dodatkowe informacje, w tym wskazanie źródeł danych i przyjętych do obliczeń założeń Projektowana ustawa nie wprowadza obowiązku oferowania przez instytucje uprawnione usługi odwróconego kredytu hipotecznego, a jedynie przewiduje taką możliwość. Dokonanie analizy liczbowej wpływu projektowanej ustawy na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość oraz na rodzinę, obywateli i gospodarstwa domowe nie jest możliwe ze względu na brak możliwości oszacowania, ile podmiotów oraz w jakiej perspektywie czasowej wystąpi z ofertą odwróconego kredytu hipotecznego oraz jak wiele osób potencjalnie zainteresowanych zawarciem umowy odwróconego kredytu hipotecznego będzie mogło faktycznie umowę zawrzeć, jak również na jakim poziomie będzie kształtować się wartość kredytu do wartości nieruchomości (należy przypuszczać, że w początkowej fazie rozwoju rynku kredytodawcy będą w sposób ostrożny podchodzić do kwestii szacowania ryzyka związanego z tą usługą finansową). Wskazać należy, że instytucje uprawnione na mocy projektu do oferowania tej usługi uzależniają wyrażenie swojej gotowości do jej świadczenia, jak również przedstawienie szacunkowej wartości kredytu do wartości nieruchomości, od ostatecznego kształtu projektowanych rozwiązań legislacyjnych.
  1. 8.     Zmiana obciążeń regulacyjnych (w tym obowiązków informacyjnych) wynikających z projektu
× nie dotyczy
Wprowadzane są obciążenia poza bezwzględnie wymaganymi przez UE (szczegóły w odwróconej tabeli zgodności)  takniex nie dotyczy
 zmniejszenie liczby dokumentówzmniejszenie liczby procedurskrócenie czasu na załatwienie sprawyinne:  zwiększenie liczby dokumentówzwiększenie liczby procedurwydłużenie czasu na załatwienie sprawyinne:
Wprowadzane obciążenia są przystosowane do ich elektronizacji.  takniex nie dotyczy
Komentarz:
  1. 9.      Wpływ na rynek pracy
Wejście w życie ustawy nie będzie miało wpływu na rynek pracy.
  1. 10.   Wpływ na pozostałe obszary
środowisko naturalnesytuacja i rozwój regionalnyinne: demografiamienie państwowe informatyzacjazdrowie
Omówienie wpływu Wejście w życie ustawy nie będzie miało wpływu na wskazane obszary.
11. Planowane wykonanie przepisów aktu prawnego
Projekt ustawy wejdzie w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.
  1. 12.  W jaki sposób i kiedy nastąpi ewaluacja efektów projektu oraz jakie mierniki zostaną zastosowane?
Ewaluacja skutków wejścia w życie regulacji będzie mogła nastąpić najwcześniej po upływie ok. 2 lat od wejścia w życie ustawy. Możliwym do zastosowania miernikiem będzie liczba i wartość zawartych umów odwróconego kredytu hipotecznego, przeciętna wartość kredytu do wartości nieruchomości, przeciętny wiek kredytobiorcy, przeciętna kwota odwróconego kredytu hipotecznego.
  1. 13.  Załączniki (istotne dokumenty źródłowe, badania, analizy itp.)
Brak

 


[1])    W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej kwota kredytu wyrażona jest w walucie obcej, a uruchomienie kredytu następuje po kursie kupna waluty obcej z dnia uruchomienia. W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota kredytu wyrażona jest w walucie polskiej, natomiast w dniu uruchomienia środków kwota ta zostaje przeliczona na walutę obcą.

 

Źródło: RCL