Odwrócona hipoteka w Senacie – burzliwa dyskusja
08.10.2014Podczas dzisiejszego 62. posiedzenia Senatu RP VIII kadencji zajęto się Ustawą o odwróconym kredycie hipotecznym jako punkt 3 porządku Posiedzenia Plenarnego Senatu, a nie jak wcześniej planowano jako punkt 2.
Na wstępie Senator Kazimierz Kleina przedstawił sprawozdanie z prac komisji łącznej Komisji Ustawodawczej i Finansów Publicznych oraz wnioski o wprowadzenie dwóch zgłoszonych podczas prac komisji poprawek i wniosek mniejszości o odrzucenie uchwalonej przez Sejm Ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym druk &13 i 713a.
Podkreślił on:
Celem omawianej ustawy jest wprowadzenie do polskiego systemu prawnego instytucji odwróconego kredytu hipotecznego, czyli szczególnego rodzaju umowy kredytu, na mocy której bank będzie mógł udostępnić kredytobiorcy na czas nieoznaczony określoną sumę środków pieniężnych, których spłata nastąpi dopiero po śmierci kredytobiorcy, w zamian za ustanowienie przez kredytobiorcę zabezpieczenia spłaty tej sumy wraz z należnymi odsetkami oraz innymi kosztami na nieruchomości będącej jego własnością.
Ustawa określa zasady i tryb zawierania umowy, obowiązki i prawa stron oraz zasady rozliczania zobowiązań wynikających z tej umowy.
Do oferowania umów odwróconego kredytu hipotecznego uprawnione będą banki, oddziały banków zagranicznych, oddziały instytucji kredytowych oraz instytucje kredytowe prowadzące działalność transgraniczną.
Drugą stroną umowy odwróconego kredytu hipotecznego będą osoby fizyczne, które posiadają prawo własności nieruchomości, lub którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu lub prawo użytkowania wieczystego. Osobą, która ma prawo korzystać z kredytu, będzie osoba fizyczna, która nie tylko jest właścicielem, ale i współwłaścicielem nieruchomości, lub osoba, której przysługuje udział w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu lub w prawie użytkowania wieczystego.
Obok zabezpieczenia hipotecznego bankowi będzie przysługiwało, poprzez ujawnienie w księdze wieczystej, roszczenie o przeniesienie na bank prawa do nieruchomości przysługującego kredytobiorcy. Ustawa przewiduje, że bank nie będzie mógł uzależnić zawarcia umowy odwróconego kredytu hipotecznego od zawarcia innych umów, z wyjątkiem umowy ubezpieczenia od zdarzeń losowych nieruchomości lub lokalu, do którego kredytobiorcy przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.
Wysokość udostępnionych na podstawie umowy zwróconego kredytu hipotecznego środków pieniężnych będzie ustalana na podstawie wartości rynkowej nieruchomości będącej własnością kredytobiorcy lub do której kredytobiorcy przysługuje prawo użytkowania wieczystego, lub lokalu, do którego kredytobiorcy przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.
Wartość rynkowa tej nieruchomości będzie szacowana przez rzeczoznawcę majątkowego zgodnie z postanowieniami ustawy o gospodarce nieruchomościami. Sprawa, o której wspomniałem, a więc kwestia wyceny nieruchomości, wartości tej nieruchomości, wzbudziła na posiedzeniu komisji bardzo dużo emocji.
Środki pieniężne przyznane na podstawie umowy odwróconego kredytu hipotecznego bank będzie oddawał kredytobiorcy do dyspozycji bezterminowo, ale ich wypłata będzie dokonywana przez okres ustalony w umowie. Oznacza to, że wypłata może nastąpić jednorazowo lub w ratach ustalonych pomiędzy stronami.
Elementy umowy odwróconego kredytu hipotecznego zawieranej w formie pisemnej – ta umowa zawsze będzie miała charakter pisemny – obejmują w szczególności: określenie stron umowy; kwotę odwróconego kredytu hipotecznego; rynkową wartość nieruchomości lub lokalu, na którym następuje zabezpieczenie; termin, wysokość i sposób wypłaty kwoty odwróconego kredytu hipotecznego; stronę umowy zobowiązaną do poniesienia kosztów wyceny nieruchomości lub lokalu, na którym następuje zabezpieczenie; prawa i obowiązki kredytobiorcy; warunki wypowiedzenia umowy; zasady i termin rozliczenia umowy oraz osoby do kontaktu po śmierci kredytobiorcy.
Wraz z umową odwróconego kredytu hipotecznego bank zobowiązany będzie dostarczyć wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy zawierający adres, pod który należy je złożyć. Ustawa przewiduje, że kredytobiorca będzie mógł bez podania przyczyn odstąpić od umowy odwróconego kredytu hipotecznego w terminie trzydziestu dni od jej zawarcia.
Kredytobiorca będzie mógł w każdym czasie spłacić odwrócony kredyt hipoteczny w całości lub w części. Spłacie będzie podlegała suma wypłaconej kwoty odwróconego kredytu hipotecznego, odsetek oraz innych kosztów niezapłaconych przez kredytobiorcę przed spłatą kredytu, należnych do dnia spłaty. W przypadku spłaty przez kredytobiorcę całkowitej kwoty do zapłaty lub jej części bank nie będzie pobierał prowizji.
Umowę odwróconego kredytu hipotecznego będzie mógł rozwiązać także bank – okres wypowiedzenia w takim przypadku także będzie wynosił trzydzieści dni. Przypadki, w których bank będzie mógł wypowiedzieć tę umowę, zapisane zostały w odpowiednich artykułach tej ustawy.
W myśl art. 20 całkowita kwota do zapłaty stanie się wymagalna z upływem okresu wypowiedzenia umowy odwróconego kredytu hipotecznego bądź z upływem roku od dnia śmierci kredytobiorcy. Jeżeli spadkobiercy kredytobiorcy w terminie dwunastu miesięcy od dnia jego śmierci dokonają spłaty całkowitej kwoty do zapłaty, roszczenie banku o przeniesienie własności nieruchomości lub prawa stanowiących zabezpieczenie odwróconego kredytu hipotecznego wygaśnie.
Jeżeli spadkobiercy nie zdecydują się na dokonanie spłaty odwróconego kredytu hipotecznego, nastąpi przeniesienie na rzecz banku własności nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Tak więc dopiero po tym, jak spadkobiercy zrezygnują ze spłaty kredytu, nieruchomość staje się własnością banku.
Odpowiedzialność kredytobiorcy, jak również jego spadkobierców, ograniczona została do wysokości wartości nieruchomości lub lokalu stanowiących zabezpieczenie hipoteczne umowy odwróconego kredytu hipotecznego. Bank będzie mógł zażądać zaspokojenia z innych składników majątkowych kredytobiorcy lub jego spadkobierców jedynie wyjątkowo, w przypadku wystąpienia szczególnych okoliczności, które wyraźnie opisano w ustawie. Wówczas dodatkowo będzie mogła następować także taka właśnie egzekucja*.
Podkreślił on, że podczas prac: początkowo rozważano wprowadzenie dodatkowych zabezpieczeń, ale w toku prac okazały się one wystarczające. Proponowano też wprowadzenie ograniczenia ustawowego odnośnie oprocentowania kredytu, ale regulują je ogólne przepisy o lichwie, więc od tego odstąpiono. W toku prac rozważano także konieczność podpisu notariusza, ale w rezultacie od tego odstąpiono ponieważ przy innych kredytach nie jest on wymagalny i podraża koszty transakcji. Kwestią dyskusyjną była waluta, początkowo w złotych, potem zmieniono na walutę dowolną, w praktyce wydaje się, że będzie związana z walutą aktualnie obowiązującą.
Podsumowując podkreślił, że Ustawa ta bardzo mocno chroni prawa kredytobiorców, a nie banki, dodając że Komisje wnoszą o przyjęcie ustawy z poprawkami.
Następnie padł wniosek mniejszości zreferowany przez Senatora H. Ciocha o odrzucenie ustawy, która jest niezmiernie kontrowersyjna, zwrócił uwagę na argumenty podczas debaty sejmowej natury gospodarczej i społecznej.
Deklarował, że w najbliższym czasie zostanie przedstawiony nowy projekt ustawy zabezpieczający interesy osób starczych.
Po tej części przyszła pora na zapytania, na które odpowiadali Senatorowie K. Kleina i H. Cioch oraz Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Izabela Leszczyna. Było ich kilkadziesiąt, stąd nie przytoczymy na razie ich treści. Głos zabrali tu: B. M. Pęk, G.M. Wojciechowski, S. M. Gogacz, J.W. Lasecki, R. A. Knosala, J. M. Jackowski, J. M. Borowski,W. J. Dobkowski oraz B. J Paszkowski.
Minister odpowiadała cierpliwie na wszystkie pytania, deklarując w kwestiach spornych odpowiedź pisemną dwóm Senatorom J. M. Jackowskiemu i B. J. Paszkowskiemu.
Po prawie 2 godzinach prac zarządzono dyskusję, w której udział wzięli Senatorowie: G. Bierycki, B. M. Pęk, M. Augustyn, J. M. Jackowski, M.S. Borowski, J. W. Lasecki, M. Seweryński, B. J. Paszkowski, K. M. Kleina.
J. M. Jackowski złożył wniosek o odesłanie ustawy do Komisji samorządu terytorialnego. Sprzeciwił mu się Senator Jurcewicz. Po głosowaniu wniosek nie zyskał przychylności Senatu.
J. W. Lasecki zgłosił 2 poprawki:
- dotyczące opłat i ponoszenia ich przez kredytobiorcę,
- czego może żądać kredytobiorca od kredytodawcy jeśli nie wywiąże się z umowy.
Senator K.I. Kleina podsumowując prawie 3 godzinną dyskusję i informując o poprawce złożonej z J. M. Borowskim – by przed podpisaniem umowy był wymóg opinii przez niezależną osobę. Namawiał do pozytywnego podejścia do tej potrzebnej trudnej ustawy.
H. Cioch stwierdził, że ustawy tej nie da się poprawić, stąd nie składa poprawek pozostając przy swoim pierwotnym stanowisku.
W podsumowaniu Senator Klejna poprosił o otwarcie na współpracę a nie tylko krytykę.
Potem przewodniczący oficjalnie ogłosił, że kilku senatorów zgłosiło swoje stanowisko w dyskusji pisemnie do protokołu, oraz że poprawki o charakterze legislacyjnym zgłosili Zientarski, Gierałtowski, Rulewski, Augustyn, Lasecki, Kleina oraz Borowski, po czym zamknął dyskusję Jednocześnie, w związku z poprawkami o charakterze legislacyjnym w tej sprawie Komisja Ustawodawcza i Finansów Publicznych została zobowiązana do przedstawienia wspólnego stanowiska odnoszącego się do tychże poprawek.
Na zakończenie Przewodniczący poinformował, że głosowanie nad Ustawą odbędzie się pod koniec posiedzenia Senatu.